Co wiemy o histaminie oraz blokerach

Są takie słowa w medycynie, które pojawiają się często, ale rzadko kiedy ktoś się nad nimi zatrzymuje. Histamina to jedno z nich. Kojarzymy ją najczęściej z katarem siennym, alergią, wysypką albo swędzeniem skóry. I najczęściej słyszymy o niej wtedy, kiedy zaczynamy kichać, łzawić albo się drapać. Ale co tak naprawdę wiemy o histaminie? Co to za związek, gdzie się znajduje, dlaczego może szkodzić i jak działają słynne „blokery”, które mają ją powstrzymywać? No właśnie, zagłębmy się trochę w ten temat, ale spokojnie, bez podręcznikowej nudy.

Histamina – przyjaciel, który czasem przesadza

Histamina to związek chemiczny naturalnie występujący w organizmie. Nie jest toksyną, nie jest pasożytem, nie jest też czymś obcym. Wprost przeciwnie, nasz organizm sam ją wytwarza, bo jest nam potrzebna. Działa jako neuroprzekaźnik, uczestniczy w procesach trawienia, reguluje pracę żołądka, wspiera krążenie i co bardzo ważne, jest jednym z głównych aktorów w scenach odpornościowych, czyli tam, gdzie organizm broni się przed „wrogiem”.

Problem zaczyna się wtedy, gdy histamina pojawia się w nadmiarze albo zostaje uwolniona w złym momencie. Najczęściej dzieje się tak w przypadku reakcji alergicznych. Organizm myli nieszkodliwą substancję, na przykład pyłek trawy, sierść kota czy orzeszek z zagrożeniem. W odpowiedzi komórki układu odpornościowego (głównie mastocyty) uwalniają histaminę, by „zaalarmować” resztę organizmu.

I co wtedy? Pojawia się kichanie, łzawienie, wysypka, obrzęk, skurcz oskrzeli, a czasem nawet duszności. Organizm chce się bronić, ale robi to zbyt intensywnie i właśnie wtedy histamina przestaje być sojusznikiem, a staje się irytującym nadgorliwcem.

Objawy nadmiaru histaminy – nie tylko alergie

Warto wiedzieć, że histamina może dawać objawy nie tylko przy alergii. Coraz częściej mówi się o nietolerancji histaminy, czyli sytuacji, w której organizm nie radzi sobie z jej rozkładem i zaczyna reagować na własną histaminę lub tę zawartą w jedzeniu jak na intruza.

A w czym znajdziemy histaminę? Lista jest zaskakująco długa. Należą do niej m.in. dojrzewające sery (np. pleśniowe), kiszonki, wędliny, ryby w puszkach, czerwone wino, banany, truskawki, awokado, pomidory, czekolada, a nawet bakłażan. Niektóre produkty nie tyle zawierają histaminę, co pobudzają jej wydzielanie w organizmie i efekt bywa bardzo podobny.

Objawy nietolerancji histaminy bywają mylące. Może to być ból głowy, uczucie zatkania nosa, wysypka, zaczerwienienie twarzy, bóle brzucha, wzdęcia, kołatanie serca, uczucie lęku, a nawet problemy ze snem. Trudno od razu skojarzyć te dolegliwości z histaminą i właśnie dlatego diagnoza często trwa długo.

Winowajcą bywa niedobór enzymu DAO (diaminooksydazy), który odpowiada za rozkład histaminy w przewodzie pokarmowym. Jeśli tego enzymu brakuje lub działa słabo, histamina zaczyna się kumulować i daje o sobie znać na różne sposoby. Co ciekawe, niedobór DAO może być dziedziczny, ale bywa też skutkiem stresu, niektórych leków, chorób jelit albo długotrwałej antybiotykoterapii.

Blokery histaminy – jak działają i kiedy je stosować?

Naturalne blokery histaminy, co z nimi? Leki przeciwhistaminowe, czyli tzw. antihistaminiki, to jedne z najczęściej stosowanych środków przeciwalergicznych na świecie. Dzielą się na dwa główne typy: H1-blokery i H2-blokery.

H1-blokery to te, które hamują działanie histaminy na receptory H1 – czyli tam, gdzie pojawiają się objawy alergiczne, takie jak swędzenie, kichanie, wysypka, obrzęki. Przykłady? Loratadyna, cetyryzyna, feksofenadyna. Większość z nich możesz kupić w aptece bez recepty. Ich działanie polega na tym, że „zajmują miejsce” w receptorze, do którego normalnie przyczepiłaby się histamina i w ten sposób nie pozwalają jej wywołać reakcji.

Natomiast H2-blokery są mniej znane, bo działają na układ pokarmowy. Blokują wydzielanie kwasu solnego w żołądku, również regulowane przez histaminę. Stosuje się je w leczeniu refluksu, nadkwaśności czy wrzodów żołądka. Do tej grupy należą np. ranitydyna (obecnie wycofana w wielu krajach) czy famotydyna.

Leki przeciwhistaminowe są skuteczne, ale jak każde mają swoje skutki uboczne. Starsze generacje (np. hydroksyzyna czy difenhydramina) mogą powodować senność, spadek koncentracji, suchość w ustach. Nowsze są lepiej tolerowane, ale nadal warto stosować je z rozsądkiem – najlepiej pod kontrolą lekarza.

Niektóre osoby z nietolerancją histaminy próbują też suplementować enzym DAO, dostępny w formie kapsułek. Działa to tylko wtedy, gdy problemem jest jego niedobór, a nie inne zaburzenia w metabolizmie histaminy. I nie jest to „lek na wszystko”, ale dla części osób bywa realną pomocą, zwłaszcza przy trudnych do opanowania objawach po posiłkach.

Co jeszcze wpływa na poziom histaminy?

Histamina nie działa w próżni, to nie tylko kwestia jedzenia i alergenów. Na jej poziom wpływa też wiele czynników, z którymi spotykamy się na co dzień. Stres to jeden z nich, przewlekłe napięcie może zwiększać uwalnianie histaminy, a co za tym idzie pogarszać objawy alergii czy nietolerancji.

Niektóre leki również mogą zwiększać poziom histaminy lub osłabiać enzym DAO. Wśród nich są np. niektóre antydepresanty, leki przeciwbólowe, środki na nadciśnienie, a nawet niektóre probiotyki. Dlatego osoby z nadwrażliwością histaminową powinny bardzo świadomie wybierać nie tylko to, co jedzą, ale też to, co przyjmują w formie farmakologicznej.

Na liście potencjalnych „wzmacniaczy” działania histaminy są też zanieczyszczenia środowiska, dym papierosowy, alkohol (szczególnie czerwone wino), niektóre konserwanty, a nawet zbyt intensywny wysiłek fizyczny. Nie oznacza to, że trzeba zrezygnować z życia, ale czasem małe zmiany, jak ograniczenie stresu, unikanie wysoko przetworzonej żywności czy dbanie o higienę snu, mogą znacznie poprawić samopoczucie.

Histamina to więc nie wróg, którego trzeba zniszczyć, ale substancja, której nadmiar potrafi mocno namieszać. I choć blokery bywają potrzebne, najwięcej zdziałać możemy przez codzienne wybory te małe, które łączą się w większy obraz równowagi.