Jak zmienić psychoterapeutę w trakcie terapii i nie zaszkodzić sobie

Zmiana psychoterapeuty w trakcie trwającego procesu terapeutycznego to decyzja, której wielu pacjentów obawia się podjąć, nawet jeśli czują, że coś nie działa. Choć lojalność wobec terapeuty, przywiązanie emocjonalne czy obawa przed rozpoczęciem wszystkiego od nowa mogą skutecznie zniechęcać do takiego kroku, warto wiedzieć, że zmiana psychoterapeuty w trakcie terapii bywa nie tylko możliwa, ale czasem wręcz konieczna. Kluczowe jest jednak to, aby zrobić to świadomie, z poszanowaniem dla siebie i dotychczasowej pracy terapeutycznej.

Kiedy zmiana psychoterapeuty może być uzasadniona

Decyzja o zakończeniu współpracy z psychoterapeutą może rodzić się długo, stopniowo. Rzadko jest impulsywna – częściej poprzedza ją narastający dyskomfort, poczucie stagnacji lub wewnętrzny niepokój, że coś nie działa tak, jak powinno. Choć psychoterapia z definicji nie musi być przyjemna, bo dotyka trudnych emocji i procesów, to jednak istnieją sygnały, które powinny skłonić do refleksji nad kontynuowaniem danego kontaktu terapeutycznego.

Zmiana psychoterapeuty może być w pełni uzasadniona, gdy pacjent doświadcza braku zrozumienia, ma poczucie osądzania, ignorowania granic lub gdy dochodzi do jawnych nadużyć – niezależnie od ich charakteru. Niepokojące może być także to, gdy terapeuta wydaje się niedostępny emocjonalnie, nie odpowiada na istotne pytania, nie tłumaczy metod pracy ani nie uzasadnia podejmowanych interwencji. W takich przypadkach warto pamiętać, że pacjent ma prawo do jakościowej pomocy, a nie do trwania w relacji, która go nie wspiera.

Czasem zmiana terapeuty wynika z czynników bardziej pragmatycznych – przeprowadzki, zmiany dostępności terapeuty, zmiany trybu życia pacjenta lub potrzeby pracy inną metodą psychoterapeutyczną. W żadnym z tych przypadków decyzja o zmianie nie powinna być traktowana jako porażka, lecz jako naturalna część procesu dbania o własne zdrowie psychiczne.

Dlaczego nie warto ignorować sygnałów ostrzegawczych w terapii

Wielu pacjentów zbyt długo zwleka z podjęciem decyzji o zmianie terapeuty, pomimo wyraźnych znaków, że terapia przestała przynosić korzyści. Ignorowanie tych sygnałów może prowadzić do wypalenia, zniechęcenia wobec całego procesu psychoterapii, a w skrajnych przypadkach nawet do pogłębienia problemów, z którymi pacjent przyszedł na terapię.

Do najczęstszych sygnałów ostrzegawczych należą:

• długotrwałe poczucie stagnacji lub braku postępów,

• emocjonalna nieobecność terapeuty podczas sesji,

• poczucie niezrozumienia, lekceważenia lub oceniania przez terapeutę,

• zbyt sztywne trzymanie się jednej metody, bez elastyczności i dostosowania do pacjenta,

• unikanie tematów przez terapeutę lub reagowanie nieadekwatnie emocjonalnie,

• brak jasności co do celu terapii i przebiegu pracy.

Warto traktować te sygnały poważnie. Choć każda relacja terapeutyczna przechodzi przez trudniejsze momenty, to przewlekłe ignorowanie problemów może podważyć zaufanie pacjenta nie tylko do konkretnego specjalisty, ale i do całej idei psychoterapii. Dlatego refleksja, rozmowa z terapeutą o tych odczuciach, a czasem również decyzja o zmianie, mogą stanowić ważny akt troski o siebie.

Jak przygotować się do rozmowy o zakończeniu współpracy z terapeutą

Podjęcie decyzji o zakończeniu terapii z danym specjalistą nie oznacza natychmiastowego zerwania kontaktu – przeciwnie, warto potraktować to jako ostatni, dojrzały krok w tej relacji. Zakończenie współpracy z psychoterapeutą powinno odbyć się w sposób uważny i przemyślany. Daje to nie tylko możliwość domknięcia procesu, ale też szansę na lepsze zrozumienie, co nie działało i czego pacjent szuka w dalszej terapii.

Przygotowując się do takiej rozmowy, warto:

• jasno sformułować powody swojej decyzji – nie muszą one być oskarżycielskie, wystarczy uczciwe wyrażenie własnych uczuć i potrzeb,

• przemyśleć, czy istnieją konkretne sytuacje lub zachowania, które wywołały dyskomfort – to może pomóc nie tylko pacjentowi, ale również terapeucie w jego dalszej pracy,

• ustalić, czy planujemy kontynuację terapii u innej osoby i czy potrzebujemy np. dokumentacji lub opinii,

• zaplanować zakończenie – być może warto poświęcić jeszcze jedno lub dwa spotkania na podsumowanie dotychczasowej pracy.

Choć konfrontacja z terapeutą może być stresująca, to często przynosi ulgę i zamyka pewien etap w sposób szanujący zarówno pacjenta, jak i specjalistę. Co więcej, dla wielu osób takie doświadczenie staje się ważnym momentem w nauce wyznaczania granic i stawania po swojej stronie – kompetencją niezwykle przydatną w dalszej psychoterapii.

Co zrobić, by nowa terapia była skuteczna od samego początku

Zmiana terapeuty to nie tylko zakończenie dotychczasowego kontaktu, ale również szansa na nowy początek – bardziej świadomy i lepiej dopasowany do aktualnych potrzeb pacjenta. Aby nowa terapia miała szansę być skuteczna od pierwszych spotkań, warto zadbać o kilka kluczowych kwestii.

• Poświęć czas na wybór odpowiedniego specjalisty – zwróć uwagę nie tylko na kwalifikacje, ale również na nurt terapeutyczny, dostępność, styl pracy i pierwsze wrażenia ze spotkania.

• Bądź szczery na początku nowej terapii – opowiedz o swoich dotychczasowych doświadczeniach, trudnościach i oczekiwaniach. Nowy terapeuta nie zna twojej historii – warto przedstawić ją z własnej perspektywy, a nie jedynie przez dokumentację.

• Zadbaj o jasne ustalenia dotyczące celów, formy pracy i zasad kontaktu – poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności to fundament skutecznej psychoterapii.

• Obserwuj swoje odczucia po kilku pierwszych sesjach – czy czujesz się słuchany, rozumiany, traktowany z szacunkiem? Zaufaj swojej intuicji, ale daj też czas na budowę relacji.

Zmiana terapeuty może być momentem przełomowym – jeśli pacjent wykorzysta ją do głębszego poznania siebie i swoich potrzeb, nowa relacja terapeutyczna ma szansę rozwinąć się na solidniejszych podstawach. To, co początkowo wydawało się porażką, może okazać się początkiem skuteczniejszej drogi ku zdrowiu psychicznemu.